Tuổi dậy thì – cái ngưỡng cửa chênh vênh giữa trẻ con và người lớn – là một trong những giai đoạn nhiều “giông bão” nhất trong hành trình lớn lên của một đứa trẻ. Nếu cơ thể bắt đầu có những dấu hiệu thay đổi dễ nhận biết, thì cảm xúc bên trong lại là những cơn sóng ngầm – lúc nhẹ nhàng dịu êm, lúc lại cuộn trào mãnh liệt.
Đã bao giờ bạn thấy con bỗng im lặng hơn thường ngày? Hay có những lúc con vui tột độ vì điều gì đó rất nhỏ bé, rồi lại rơi vào trạng thái chán nản, buồn bã không rõ lý do? Những điều ấy không có nghĩa là con “khó ưa”, mà đơn giản cảm xúc đang học cách trưởng thành.
Khi cảm xúc “vỡ òa” – Cơn bão nội tâm của tuổi mới lớn
Ở tuổi dậy thì, cảm xúc của trẻ trở nên mạnh mẽ, sắc nét và thường xuyên thay đổi. Từ niềm vui nhỏ nhất đến nỗi buồn bất chợt đều có thể được cảm nhận với cường độ lớn hơn.
• Một lời khen từ bạn bè có thể khiến trẻ “vui cả ngày”.
• Một ánh nhìn lạnh lùng cũng có thể khiến trẻ tự ti suốt tuần.
Trẻ dần hình thành cái tôi riêng, quan tâm nhiều đến việc người khác nghĩ gì về mình, đặc biệt là từ bạn bè cùng trang lứa. Nỗi lo bị đánh giá, bị khác biệt, bị “không giống ai”… khiến trẻ luôn sống trong vùng cảm xúc mong manh và dễ tổn thương.
Sáng nắng – Chiều mưa: Tâm trạng thay đổi như thời tiết
Một trong những “đặc sản” của tuổi dậy thì chính là tâm trạng thất thường. Hôm nay vui vẻ cởi mở, mai đã thấy con khép kín, không muốn trò chuyện. Lý do có thể rất nhỏ: một bài kiểm tra điểm kém, một hiểu lầm với bạn thân, hay chỉ đơn giản là… bản thân con cũng không hiểu vì sao mình buồn.
Đây là thời điểm các hormone như dopamine, estrogen, testosterone… thay đổi mạnh mẽ trong não bộ và cơ thể, ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức, cảm xúc và hành vi của trẻ.
Quan trọng là: Đừng vội trách con “sáng nắng chiều mưa”, mà hãy hiểu rằng đó là chuyện bình thường – và cần được thấu cảm.
Cha mẹ nên làm gì khi con thay đổi?
Cảm xúc mạnh mẽ + Tâm trạng thất thường + Áp lực từ học hành và xã hội = Một “nồi áp suất” cảm xúc có thể bùng nổ bất kỳ lúc nào nếu thiếu điểm tựa vững chắc từ gia đình.
Dưới đây là những điều cha mẹ có thể làm để đồng hành cùng con:
- Chủ động lắng nghe thay vì chỉ “giải quyết vấn đề”
Đôi khi, điều con cần không phải là lời khuyên, mà là một người ngồi bên, không phán xét, không dạy dỗ – chỉ cần lắng nghe và gật đầu đồng cảm:
“Ừ, mẹ hiểu cảm giác đó không dễ chịu chút nào.”
“Bố cũng từng cảm thấy vậy khi bằng tuổi con.” - Gọi tên cảm xúc để con nhận diện
Giúp con biết rằng mình đang buồn – vì bị so sánh. Đang tức giận – vì cảm thấy không được tôn trọng. Khi cảm xúc được nhận diện đúng, con sẽ không bị “cuốn đi”, mà học được cách kiểm soát nó. - Tạo không gian an toàn để con dám chia sẻ
Đừng gặng hỏi. Đừng “tra khảo”. Hãy cho con thấy, dù vui hay buồn, dù thất bại hay nổi loạn – con vẫn luôn có một nơi để trở về, không bị đánh giá. - Hướng dẫn con cách xả cảm xúc lành mạnh
Thể thao, vẽ, viết nhật ký, chơi nhạc, nuôi thú cưng – là những cách tuyệt vời giúp trẻ trút bớt áp lực mà không làm tổn thương bản thân hay người khác.
Thay đổi là một phần tất yếu – nhưng không đơn độc
Tuổi dậy thì không chỉ là thời điểm cơ thể lớn lên – mà còn là hành trình cảm xúc trưởng thành. Và điều quan trọng nhất mà mọi đứa trẻ cần trong giai đoạn này chính là sự đồng hành, thấu hiểu và kiên nhẫn từ người lớn.
Hãy luôn nhắc nhở con – rằng mọi cảm xúc đều đáng được lắng nghe. Và con không cần phải mạnh mẽ một mình.
Bởi vì cảm xúc là thứ không thể kiểm soát, nhưng có thể học cách làm bạn với nó.
LỜI NHẮN NHẸ NHÀNG CHO CHA MẸ:
Dạy con học giỏi là quan trọng.
Nhưng dạy con hiểu bản thân, sống hoà hợp với cảm xúc – mới là hành trang theo con cả đời.
Nếu bạn thấy bài viết này hữu ích, hãy chia sẻ với các bậc cha mẹ khác để cùng nhau vun đắp một thế hệ biết yêu thương – bắt đầu từ việc thấu hiểu chính mình.