Cảm xúc – một phần tự nhiên và không thể tách rời trong hành trình trưởng thành của mỗi đứa trẻ. Nhưng không phải đứa trẻ nào cũng biết cách thể hiện cảm xúc đúng, và càng không phải trẻ nào cũng được dạy cách quản lý cảm xúc từ sớm.
Nhiều cha mẹ thường bối rối khi con khóc òa, nổi nóng, hoặc thu mình, và đôi khi phản ứng sai cách: la mắng, bỏ qua, hoặc cấm đoán con thể hiện cảm xúc. Thế nhưng, điều trẻ cần không phải là bị dập tắt cảm xúc – mà là được hướng dẫn để hiểu, gọi tên và thể hiện cảm xúc một cách lành mạnh.
Vậy làm thế nào để dạy trẻ thể hiện cảm xúc tốt? Cùng khám phá những nguyên tắc và cách làm hiệu quả dưới đây!
Cha mẹ phải là người “biết cảm xúc” trước tiên
Trẻ không học từ lời nói nhiều bằng quan sát và bắt chước. Nếu người lớn thường kìm nén cảm xúc, hay bộc phát một cách tiêu cực, trẻ cũng sẽ làm theo.
Hãy bắt đầu từ chính mình:
• Nói ra cảm xúc của bạn khi bạn vui, buồn, mệt, tức giận: “Mẹ đang hơi buồn vì hôm nay gặp chuyện không vui ở công ty.”
• Thể hiện cách bạn kiểm soát cảm xúc: “Ba đang rất tức, nhưng ba cần hít thở sâu để bình tĩnh lại đã.”
Trẻ em không cần người lớn hoàn hảo, chúng cần người lớn thật và biết xử lý cảm xúc một cách có trách nhiệm.
Giúp trẻ nhận biết và gọi tên cảm xúc
Trẻ không thể thể hiện điều mình không hiểu. Vì vậy, bước đầu tiên là dạy trẻ nhận biết cảm xúc của mình và người khác.
Bạn có thể:
• Dùng gương mặt: “Con nhìn bạn kia đang nhăn trán và khóc – con đoán bạn đang cảm thấy gì?”
• Dùng tranh ảnh, sách truyện có các biểu cảm cảm xúc.
• Gợi hỏi khi trẻ có phản ứng mạnh: “Con tức giận vì bạn lấy đồ chơi của con phải không?”
Khi trẻ học được các từ như: vui vẻ, lo lắng, hồi hộp, ghen tị, tổn thương… trẻ mới có từ vựng để thể hiện thay vì hành động (la hét, đánh bạn, thu mình, bỏ ăn, v.v).
Tạo không gian an toàn để trẻ được bày tỏ
Nhiều trẻ không thể hiện cảm xúc vì sợ bị mắng, bị coi thường, hoặc không được lắng nghe.
Hãy là người đầu tiên mở lòng và đón nhận:
• “Không sao nếu con đang buồn, mẹ ở đây.”
• “Mọi người đều có lúc nổi giận, con có muốn kể mẹ nghe chuyện gì đã khiến con giận vậy không?”
Đừng vội sửa chữa cảm xúc của trẻ. Trẻ khóc không cần bị dỗ “nín đi”, trẻ giận không nên bị nói “đừng giận nữa!”. Hãy ở đó, hiểu và lắng nghe – đó là điều quan trọng nhất.
Dạy trẻ cách thể hiện cảm xúc tích cực và xử lý tiêu cực
Sau khi trẻ đã nhận biết cảm xúc, việc dạy trẻ cách thể hiện phù hợp là bước tiếp theo.
Ví dụ:
• Khi buồn: có thể ôm mẹ, vẽ tranh, nghe nhạc, kể chuyện với người thân.
• Khi giận: có thể nói ra, đi chỗ khác cho bình tĩnh, đấm vào gối, hít thở sâu.
• Khi vui: có thể chia sẻ với người khác, hát, nhảy, viết nhật ký cảm xúc.
Bạn có thể chơi các trò chơi về cảm xúc, làm bảng cảm xúc, hoặc sử dụng búp bê, kịch rối để nhập vai và luyện tập.
Đồng hành – không kiểm soát
Giá trị cốt lõi của việc dạy trẻ về cảm xúc không nằm ở việc “kiểm soát” trẻ không được buồn, không được tức, mà là dạy trẻ cách nhận diện, thấu hiểu, bày tỏ và vượt qua cảm xúc đó.
Cha mẹ hãy là người đồng hành – không áp đặt, không dán nhãn con là “nóng tính”, “yếu đuối”, “khóc nhè”.
Kiên nhẫn – cảm xúc là kỹ năng cả đời
Không có đứa trẻ nào học được cách điều tiết cảm xúc chỉ sau vài ngày. Trẻ có thể biết gọi tên cảm xúc, nhưng chưa biết diễn đạt. Trẻ có thể học cách bình tĩnh, nhưng vẫn sẽ bùng nổ ở lần sau.
=> Hãy kiên nhẫn và liên tục hỗ trợ trẻ như một người huấn luyện đồng hành.
Nuôi Dưỡng Cảm Xúc – Ươm Mầm Hạnh Phúc Cho Con
Dạy trẻ thể hiện cảm xúc không chỉ giúp trẻ bình tĩnh, tự tin và hạnh phúc hơn – mà còn giúp trẻ xây dựng nền tảng cho trí tuệ cảm xúc (EQ), thứ sẽ giúp trẻ thành công và vững vàng hơn trong suốt cuộc đời.
Và đừng quên:
Cảm xúc không tốt – cũng không xấu.
Cảm xúc chỉ cần được hiểu – để yêu thương đúng cách.
Nếu bạn muốn con mình học cách biểu đạt cảm xúc tích cực, hãy bắt đầu từ hôm nay – bằng một cái ôm, một câu hỏi nhẹ nhàng, và một không gian an toàn để con được là chính mình.